wernisaż wystawy

Bolesław Biegas, (1877 – 1954) uznany na świecie polski rzeźbiarz, malarz i dramatopisarz.

Z Paryża do Przemyśla

Rzeźba i malarstwo Bolesława Biegasa

Program przemyskich Dni Kultury Chrześcijańskiej wzbogacony został przez niezwykle interesującą wystawę prac rzeźbiarskich i malarskich Bolesława Biegasa, wystawionych w salach przemyskiego Muzeum Archidiecezjalnego. 

Twórczość plastyczna Bolesława Biegasa, jednego z najwybitniejszych artystów polskich przełomu XIX i XX wieku, który większość swojego artystycznego życia spędził we Francji i tam został pochowany – jest nadal w Polsce mało znana i niedoceniona. Ten stan rzeczy wynika przede wszystkich z faktu, iż droga kariery artystycznej, twórczość plastyczna oraz prywatne życie polskiego artysty we Francji (jak i w okresie poprzedzającym wyjazd nad Loarę w 1901 roku) pełne są niekonwencjonalnych wyborów i zachowań, wymykających się z ówcześnie obowiązujących ram społecznym i kulturowym, silnie jeszcze wówczas osadzonych w XIX-wiecznych rygorach mieszczańskiego społeczeństwa europejskiego. Wystawa, przygotowana przez Muzeum Archidiecezjalne w Przemyślu, prezentująca dzieła Bolesława Biegasa (w których niejednokrotnie można wyczytać elementy muzyczne – chociażby w secesyjnych formach rzeźbiarskich kompozycji) - będące własnością Fundacji im. Bolesława Biegasa w Polsce, a na stale prezentowane w Muzeum im. Bolesława Biegasa w Warszawie - jest pierwszą prezentacją twórczości tego artysty nie tylko w mieście położonym nad rzeką San, ale we wschodniej części Polski wogóle. Dzieła rzeźbiarskie i malarskie, zakomponowane we wnętrzach przemyskiego Muzeum Archidiecezjalnego pokazują (w reprezentatywnym wyborze) szeroki wachlarz różnorodności środków wyrazu artystycznego oraz bogactwo podejmowanej przez artystę, zarówno w okresie przed wyjazdem z Polski do Paryża jak i w okresie francuskim, tematyki. Bolesław Biegas - urodzony 29 marca 1877 roku w Koziczynie koło Ciechanowa, w latach 1895–1896 (dzięki wsparciu miejscowego księdza Aleksandra Rzewnickiego) pobierał nauki w pracowni warszawskiego snycerza Antoniego Panasiuka, po czym w 1897 roku rozpoczął studia artystyczne w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Alfreda Dauna i Konstantego Laszczki. Akademicką formację w Krakowie przerwał w 1901 roku z powodu nowatorskiej w formie rzeźby pt. "Księga życia", którą w atmosferze skandalu uznano za kontrowersyjną – tak w warstwie plastycznej jak i w jej wymowie ideologicznej. Dzięki stypendium warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, niedoszły absolwent krakowskiej ASP wyjechał do Paryża, gdzie początkowo kontynuował studia w École des Beaux-Arts, które również szybko przerwał i zajął się całkowicie twórczością rzeźbiarską we własnej pracowni. W kolejnych dziesięcioleciach XX wieku systematycznie wystawiał swoje prace malarskie i rzeźbiarskie w galeriach paryskich, a także w Rzymie, Petersburgu i Amsterdamie. Nie stronił też od obecności w kraju urodzenia, prezentując swoją twórczość m.in. w Warszawie: w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych i w Salonie Kulikowskiego, a także w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. We Francji wystawy Biegasa recenzowali wybitni krytycy, m.in. Guillaume Apollinaire, Émile Verhaeren, André Fontaines i Louis Vauxcelles – i zawsze odbijały się one szerokim echem pośród odbiorców, budząc skrajne emocje – fascynując i bulwersując jednocześnie. Z Polski do Francji Bolesław Biegas „zabrał” zafascynowanie filozofią Stanisława Przybyszewskiego, której echa widoczne są w jego alegoryczno-symbolicznych rzeźbach o tematyce oddającej dramat ludzkiej egzystencji. W dziełach rzeźbiarskich Biegasa wyróżnić można dwie równoległe stylistyki: prace wyraźnie pozostające w sferze oddziaływania sztuki Gustava Vigelanda – charakteryzujące się dynamicznymi - ekspresjonistycznymi formami, pośród których najbardziej charakterystyczne są zdeformowane twarze-maski; oraz dzieła utrzymane w syntetycznej, zgeometryzowanej formie odzwierciedlające m.in. idee Prasłowiańszczyzny. Warto podkreślić, iż zgeometryzowane formy rzeźbiarskie Biegasa, poczynając od wykonanej w 1901 roku w krakowskiej ASP kompozycji „Księga życia”, są w dziejach nowoczesnej sztuki europejskiej XX wieku, ważnymi osiągnieciami w kierunku rozwoju rzeźby abstrakcyjnej, której apogeum rozwoju w Europie przypadło na połowę lat 50. XX wieku, a które polski artysta w Paryżu miał szanse obserwować przed swoją śmiercią w 1954 roku. Na przemyskiej wystawie prezentowane są także dzieła malarskie Bolesława Biegasa. Na początku XX wieku, młodego krakowskiego studenta-rzeźbiarza do malarstwa przekonał Stanisław Wyspiański. We wczesnych płótnach Biegasa widoczne są inspiracje sztuką Wyspiańskiego i dekoracyjną - falistą, giętką linią - charakterystyczną dla secesji. Ale szybko artysta zaczął czerpać z symbolistycznej sztuki Gustawa Moreau i Arnolda Böcklina, po czym wypracował własną stylistykę, m.in. w serii dzieł określanych jako "portrety sferyczne", w których w charakterystyczny dla siebie sposób połączył harmonijnie przestylizowane wizerunki (w tym bohaterów narodowych, poetów czy polityków), wpisując ludzką postać/portrety w gęstą siatkę biegnących po łukach linii i przecinających się płaszczyzn, z zastosowaniem techniki bliskiej rozwibrowanemu pointylizmowi jak i opartej na „mozaikowej” kompozycji barw kładzionych często płaską plamą. Szczególne miejsce w malarstwie Biegasa zajmują obrazy o onirycznym charakterze i erotycznych podtekstach oraz sceny z cyklu olejnych dzieł pt. "Mistyka nieskończoności", nasyconych mistycznym nastrojem i ezoteryczną symboliką, podkreśloną kolorystyką zdominowaną czerniami i błękitami oraz teatralną i często mroczną – dramaturgiczną poetyką. Przemyska wystawa pokazuje, że bogata twórczość Bolesława Biegasa – pomimo jej rozpoznania - nadal oczekuje na godne dla niej miejsce w dziejach sztuki polskiej przełomu XIX i XX wieku.

prof. Jan Wiktor Sienkiewicz

kurator